Терекқұлақ – кейбір саңырауқұлақ жинаушылар оны «сәттіліктің саңырауқұлағы» деп атайды. Сыртқы түрі және дәм сапалары бойынша өз түрінің ең жарқын өкілдерінің бірі. Терекқұлақ өзінің тамаша дәмімен, сондай-ақ, қуырылған күйде және сорпада, және тұздалған және кептірілген күйде танымал (оларды қысқа молынан жасайды). Терекқұлақтың құрамында орта есеппен 90% дейін су бар. Қалған 10% шамамен төмендегідей үлестірілген: 4% дейін ақуыздарға, 2% дейін - жасұныққа, 1,5% дейін - көмірсуларға, 1% дейін - майларға, 1,5% дейін - минералды заттарға.
Саңырауқұлақ ақуыздары амин қышқылдарының зор мөлшерін қамтиды, соның ішінде таптырмайтын амин қышқылдарын, және ағзаға 70-80% сіңіріледі. Басқа өнімдердің сияқты саңырауқұлақтардың да азықтық құндылығын айтарлықтай дәрежеде амин қышқылдарының жалпы құрамы анықтайды. Соңғылардың құрамы бойынша саңырауқұлақтардың ақуыздары жануарлардан алынатын ақуыздармен салыстыруға келеді, сондықтан да саңырауқұлақтарды жиі түрде етпен салыстырады. Саңырауқұлақтарда тұздар, темір, фосфор, калий, А, В, В1, С және РР дәрумендері көп. Зерттеулер көрсеткендей, саңырауқұлақтар В дәруменінің құрамы бойынша дәнді дақылды өнімдерден кем түспейді. Олардың құрамында РР дәрумені ашытқы, бауыр сияқты заттардағы мөлшермен бірдей, ал В дәрумені сары майдағы мөлшерден кем емес. Ақуыздардың құрамы бойынша олар кез келген көкөністен асып түседі.
Қызыл терекқұлақ – кейбір саңырауқұлақ жинаушылар оны «Сәттілік саңырауқұлағы» деп атайды. Сыртқы түрі және дәм сапалары бойынша өз түрінің ең жарқын өкілдерінің бірі. Терекқұлақ өзінің тамаша дәмімен, сондай-ақ, қуырылған күйде және сорпада, және тұздалған және кептірілген күйде танымал (оларды қысқа молынан жасаған кезде).
Сізге қажет болады
- Жіпшумақ - 1 қаптама
- Саяжай учаскесіндегі ағаш — көк терек.
- Көк теректің, еменнің, қайыңның, теректің қысқа борсып кеткен былтырғы жылғы жапырақтары, жапырақты тұқымды шірік ағашы.
- Аттың немесе сиырдың төсенішсіз таза көңі.
- Рубероид немесе полиэтилен.
- Аммиак селитрасының 1% ерітіндісі.
Өсіру әдісі
«Қызыл терекқұлақ» жіпшумағын отырғызу үшін қолайлы уақыт - мамыр айының басынан бастап қыркүйек айына дейін.
- Компостты дайындау: көк теректің (еменнің, қайыңның, теректің) қыс уақытында борсып кеткен былтырғы жылғы жапырақтарын, көк теректің шірік ағашын немесе басқа жапырақты тұқымдыларды және аттың (сиырдың) төсенішсіз таза көңін араластыру. Жапырақтар – компосттың негізгі массасы, ағаш және көң - жапырақтар қалдықтарының массасынан 5-10%.
- Рубероидты немесе полиэтиленді бірнеше қабат қылып жерге төсеу. Осы оқшаулағыш қабатта компостерленетін үйіндіні құру: әрбір қабатты ағаш шірігімен және көңмен араластыра төгіп, 10см қабаттармен орналастыру.
- Үйіндіге аммиак селитрасының 1% ерітіндісін құю. Суару кезіндегі судың шығындалуын массаға жеткілікті ылғалдылық бермейінше шамалас деңгейде анықтау. Егер компосттың компоненттері оны қалыптастырғанға дейін бастапқы кезеңде шикі болса, онда қосымша түрде мол ылғалдандыру қажет етілмейді. 7-10 күннен кейін, компост 35-40°С дейін қызған кезде, оны біртекті құрылым қалыптаспайынша (қабаттарды өзара ауыстыру) күрекпен араластыру қажет. Тағы 5 күннен кейін ол пайдалануға дайын болады.
- Ағаштардың жанында (көк терек немесе көк терек жанындағы ағаштар) тереңдігі 30см дейінгі және ені 2м дейінгі ағаш тамырларына қазаншұңқырды қазу қажет. Егер тамырлар терең емес орналасқан болса, онда тамырларды жабатын топырақтың жоғарғы қабатын жай ғана алып тастау керек, және компостты тікелей түрде олардың үстіне салу қажет. Компосттың қалыңдығы 10-12см әрбір қабаты оны қазаншұңқырға салу кезінде бақша топырағының 6-сантиметрлік қабатымен қайта төгу керек. Нәтижесінде биіктігі шамамен 50см жүйек қалыптасуы тиіс. Жүйектің ортасын оның ішінде судың жинақталуы үшін таңдау қажет. Егер компостты тікелей түрде тамырларға салса, онда оның құрамына бақша топырағын қосудың қажеті жоқ. Сол кезде компосттық қабаттың биіктігі тамыр аймағынан жердің деңгейіне дейінгі қашықтықпен белгіленеді.
- 25-30см сайын таяқшамен тереңдігі 20см шұңқырларды жасау және «Саңырауқұлақрақаттылығы» жіпшумағының кесектерін салу қажет (1м2 шаққандағы бір бума есебінен), шұңқырларды топырақпен төгу керек. Жіпшумақты отырғызғаннан кейін екпежерді ауданның 1м2 (немесе бір ағаш) 2 шелек су есебінен ылғалдандыру қажет. Тұрақты ылғалдылықты ұстап тұру үшін үстінен орман төсенішінің қабатымен, не болмаса жапырақ қалдықтарымен жабу қажет.
Жеміс беруі
Еккеннен кейін келесі жылы маусым айында, жағымды табиғи шарттарда, бірінші саңырауқұлақтар шығады. Бір жылдан кейін, саңырауқұлақ жіпшесі толығымен ұласып өскеннен кейін, өнім 2 есе көп болады. Жеміс беруі 2-4 жыл.
Өнімділігі
Өнім жылына 1м2 10-15 саңырауқұлақты құрайды.
